Mistrz drugiego planu

Gromada kulista M13, zwana inaczej Wielką Gromadą w Herkulesie, jest dobrze znana uczniom MOA, wielokrotnie była przedmiotem obserwacji wizualnych i fotograficznych, a na tegorocznym obozie „Perseidy” jeden z kolegów podjął próbę obserwacji fotometrycznych gwiazdy zmiennej należącej do tej gromady. Oczywiście zdecydowanie najliczniejsze są w gromadach kulistych gwiazdy typu RR Lyrae, czyli pulsujące gorące podolbrzymy. Czasami nazywamy je cefeidami karłowatymi, ponieważ podobnie jak dla tych ostatnich, gwiazdy typu RR Lyrae wykazują ścisłą zależność pomiędzy okresem zmian blasku a jasnością absolutną. Stąd bierze się ich znaczenie dla wyznaczania skali odległości w Galaktyce i jej najbliższym otoczeniu. I tak dla gromady M13 odległość wyznaczona między innymi za pomocą gwiazd RR Lyrae wynosi 25 tysięcy lat świetlnych. Można zaryzykować stwierdzenie, że gromada w Herkulesie jest naszą nieco dalszą sąsiadką.

 

M13stack6-opis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W polu widzenia teleskopu Teide 1,który został wykorzystany do sporządzenia fotografii gromady, widoczny jest egzotyczny obiekt, położony daleko poza Galaktyką. To kwazar (QSO) J164056.2+363405. Jego odległość od nas, mierzona przesunięciem linii widmowych ku czerwieni (z = 0.68) wynosi około ośmiu miliardów lat świetlnych. Oznacza to także, że jego prędkość radialna względem obserwatora na Ziemi wynosi około połowy prędkości światła w próżni. Tak więc na jednej fotografii mamy obiekt dosyć bliski, czyli kulistą gromadę gwiazd, a w tle obiekt niesłychanie odległy, będący w istocie czarną dziurą w trakcie akrecji materii poprzez dysk, świecący z mocą całej galaktyki. I jeszcze jeden paradoks – gwiazdy w gromadzie kulistej M13 są o cztery miliardy lat starsze aniżeli ów kwazar w tle.

Dodatek nadzwyczajny: kolejny gość z przeszłości.

Dokładny przegląd załączonego zdjęcia pozwolił na wskazanie jeszcze jednego obiektu pozagalaktycznego. W lewym górnym rogu znajduje się mgiełka o przecinkowatym kształcie. Jest to galaktyka spiralna odwrócona do nas bokiem, o oznaczeniu IC 4617. Odległa od nas o pięćset milionów lat świetlnych – to dwieście razy dalej niż galaktyka M31 w Andromedzie – oddala się z prędkością jedenastu tysięcy kilometrów na sekundę.

Dodaj komentarz